Torsten Feys, onderzoeker bij het Vlaams Instituut voor de Zee, bestudeert de geschiedenis van migratie en toerisme.
Samen met podcastmaakster Eva Moeraert ging hij op zoek naar sporen van het traject dat Fernand Robette aflegde in België.
Wie was die man?
Wat deed Fernand voor hij naar Zuid-Amerika vertrok?
Wat is zijn band met Oostende in België?
Waarom koos hij juist voor Argentinië en waarom richtte hij er überhaupt een badplaats op?
Keerde hij ooit terug naar België?
En hoe valt zijn ‘escapade’ te plaatsen binnen het grotere verhaal van globalisering dat zich toen afspeelde?
Veel vragen die Torsten al leidden naar Mons, Brussel, Schaarbeek, Gent, Oostakker en Sint-Amandsberg. Met resultaten deels vervat in een boekhoofdstuk over de zin en onzin van wereldgeschiedenis.
En het onderzoek? Dat blijft lopen, in samenwerking met Argentijnse collega’s, en tot ver buiten de landsgrenzen.
Lees hieronder een fragment uit het boekhoofdstuk.
Massatoerisme: Het verhaal van Oostende en Ostende (Argentinië)
Op een zonnige herfstdag, 6 April 1913, wordt de eerste steen van Ostende gelegd. Op een Decauville-locomotief van de gelijknamige Franse uitvinder worden de voornaamste genodigden aangereden. Dit makkelijk te monteren lichte spoorstel faciliteerde in de eerste plaats het transport van goederen naar en van moeilijk bereikbare plaatsen. Dat gold ook nog voor dit stukje ongerepte natuur ergens aan de Argentijnse kust. Maar de Belgische ondernemer Fernand Robette, afkomstig uit Mons, en zijn Italiaanse zakenpartner Augustin Polí tekenden grootse plannen uit om hierin verandering te brengen. Refererend naar de Belgische badplaats met toenmalige wereldfaam Oostende, moest de Argentijnse naamgenoot uitbloeien tot een toeristische trekpleister, niets minder dan de parel van de Atlantische kust. Werken waren al volop aan de gang met de bouw van een hotel (Hotel de Termas), een strandpromenade (Rambla Sur), en een pier van 250 meter. Aanvankelijk gebruikten schepen het om bouwmaterialen te leveren, maar op termijn moest het als wandelpier dienen met op het einde een café voor badgasten, naar het voorbeeld van Brighton en Blankenberge. Ze vertrouwden de Rambla aan Marcelo Prudent & Co toe, concessiehouders van Hennebique & Co, die als uitvinders van gewapend beton wereldfaam genoten. De Japanse ingenieur Yosomatsu Ohno leidde de werkzaamheden rond de pier - die net zoals Hotel des Termes door Aziatische en Europese migranten werden uitgevoerd – in goede banen. De Franse architecten Auguste Hughier en Charles Chapeaurouge tekenden de ambitieuze stadsplannen uit. Met een grote centrale laan waarop diagonale hoofdwegen aansloten, leken de plannen verdacht veel op de Normandische badplaats Cabourg. Dit betekende een radicale stijlbreuk met het gangbare Zuid-Amerikaanse dambordpatroon met als doel de badstad een ‘Europese flair’ te geven.
Vakantiegangers moesten in de eerste plaats van Buenos Aires komen, maar de initiatiefnemers zijn in dit vroeg stadium van het project vooralsnog druk investeerders aan het ronselen. De verscheidenheid aan reclame wees op een heuse marketingcampagne. Zonder verpinken promootten ze Ostende als mooiste zeestrand van Zuid-Amerika, met een zacht klimaat en omringd door pittoreske bossen om in te jagen, sporten of picknicken. Je kon er je plekje in het paradijs verzekeren tegen een prikje. In Mar del Plata, de belangrijktse Argentijnse badplaats, betaalde je 200 pesos per vara, de locale meeteenheid die iets kleiner dan een vierkante meter uitviel. In Quequén, een opkomende badplaats, was dat 50 pesos. In Ostende kon je de beste gronden nabij de Rambla aan tien pesos strikken en loten verder van zee aan één peso. Deze prijzen waren tijdelijk om het project te promoten, maar zouden snel stijgen gezien Ostende als dichtste badplaats bij Buenos Aires de meest geliefde van het land zou worden. Dankzij de ontwikkeling van de visserij, de productie van vlees en groenten, en de oprichting van een meubelfabriek zou Ostende ook een eigen stadsleven ontwikkelen naast het toerisme. Welk meervoud deze gronden waard zouden zijn binnen twee of drie jaar, wanneer het treinstation van de Ferrocaril Sud een verbinding zou waarborgen naar Buenos Aires en de Rambla, het Casino-Kursaal, chalets en hotels met als kroonjuweel het Palace Hotel, omringd door paviljoenen en afgewerkt volgens de stijl van diverse landen uit alle hoeken van de wereld, werd als open vraag aan de lezer voorgeschoteld. Om de plannen ruchtbaarheid te geven verschenen ook foto’s van de verschillende werken in aanbouw in de reclamecampagnes.
Ostende, met klinkende straatnamen zoals calle Bruselas, Mons, Anvers, Rubens en Avenida Robette, bestaat tot op de dag van vandaag, zij het niet zoals de bedenkers het voor ogen hadden. Hoe Fernand Robette met dit idee daar terecht kwam, wat er fout liep en waar de Belgische pionier eindigde, blijft deels onduidelijk. De kleine puzzelstukjes van dit microverhaal die wel al voorhanden zijn, worden in wereldhistorisch perspectief geplaatst, om een beter zicht te krijgen op de processen die Fernand ertoe bewogen zijn gok te wagen. Toerisme was op dat moment in volle bloei: het beperkte zich niet meer uitsluitend tot de elite, maar bereikte ook de middenklasse. Toerisme groeide uit tot een belangrijke maatschappelijke bouwsteen. De kiemen voor de ontbolstering van de sector tot ware economisch pijler waren geplant. Ostende is hier overigens ook belangrijk als casus om toerisme binnen de wereldgeschiedenis uit de vergeethoek te halen. Waarom kende de ontwikkeling van Oostende als badplaats zijn gelijke aan de andere kant van de Atlantische Oceaan? Hoe vergelijkbaar zijn deze projecten en hoeveel zijn ze aan elkaar gebonden of juist niet? Wat vertellen ze over de globalisering van toerisme?
Benieuwd naar meer? Het volledige verhaal vind je in het boek 'Energie, Emigratie en Ecologie - (On)zin van wereldgeschiedenis' van Hanne Cottyn & Robrecht Declercq.
