Henri Brys

In 1940 werd de bibliotheek van het Willemsfonds Oostende gebombardeerd. De bibliotheek ging in vlammen op.

Henri Brys was op dat moment bibliothecaris. Hij deed er alles aan om nog tijdens de bezetting een nieuwe bib op te zetten in zijn woning aan de Rogierlaan. Maar aan die tijdelijke bib kwam plots een einde in 1943, wanneer de Duitsers Henri oppakken. Ze voeren hem weg en hij zal nooit meer terugkeren.

Ik ontdekte toevallig dat een vriendin van me een jeugdvriendin is van Annie Brys, de dochter van Henri. Zo zag ik mijn kans om vanuit eerste hand informatie te verzamelen en dook ik samen met Annie in het leven van haar vader.

Annie bezorgde me interessant archiefmateriaal. Henri was een Oostendenaar en werd geboren in 1910. Hij werkte op het stadhuis en zat bij het Geheim Leger, sinds eind 1942 zelfs als sectieoverste. In een rapport las ik dat hij zeer gunstig gedrag vertoonde. Dat hij leefde voor het vaderland. Hij verschafte militaire inlichtingen, wierf manschappen aan en was opsteller en uitgever van het sluikblad De Vrije Stem.

In 1943 arresteerde de Geheime Feldpolizei Henri voor zijn activiteiten bij het Geheime Leger en voor de vervaardiging en verspreiding van propagandamateriaal. Ze sloten hem eerst op in de gevangenis van Brugge en verplaatsten hem eind maart 1944 naar die van Sint-Gillis. Vervolgens brachten ze hem naar Duitsland via Essen, Esterwegen, Borgmaur, Gross Strehlitz, tot hij terechtkomt in het concentratiekamp Gross-Rosen. Daar overleed hij in januari 1945. Folterden ze hem? Jazeker, ook al werd hij niet veroordeeld door een vijandelijk tribunaal. 

In de zoektocht naar informatie gaf een goede kennis me een scriptie. In 2018 schreef de geschiedenisstudent Adriaan Willaert zijn masterscriptie Agenten in het verweer. Het politiekorps van Oostende op een keerpunt (1935-1947). Daarin staat een verwijzing naar het sluikblad De Vrije Stem van Henri Brys:

In november 1943 stelde Henri Brys, lid van het Geheim Leger Oostende, de collaboratie van enkele lokale landverraders aan de kaak. Van zijn blad, De Vrije Stem is slechts één uitgave bewaard. Brys was ondermeer zeer hard voor het voedselbeleid van waarnemend burgemeester Van Coillie:

Dat je spijts platvoeten en een elastischen rug het zeer ver kan brengen bewijst de zeer achtenswaardige familie Van Coillie (…) Alles wat hij doet is natuurlijk te bate van het algemeen welzijn van de inwoners van de stad Oostende; niemand zou immers bij machte zijn geweest de ravitaillering in zijn voordeel uit te baten op de prachtige manier waarop hij het doet. Het is voor U Oostendenaren dat hij verrader is geworden. Of denken de menschen misschien dat het zoo aangenaam is buik en portemonnaie te vullen op de rug van zijn medeburgers?

Van De Vrije Stem is slechts één uitgave bewaard gebleven. Dat nummer heb ik online gevonden op de website van de Belgian War Press. 

Rouwdienst

Op 21 juni werd een rouwdienst gehouden voor de overledene. Ook daar was de taal klaar en duidelijk.

Mijnheer Henri Brys
Sectieoverste van het Geheim Leger
Politieke Gevangene
Bureelbediende op het Stadhuis te Oostende
Echtgenoot van Mevrouw Marcelle Vanhee

Geboren te Oostende, den 17 juni 1910, gestorven voor Vorst en Vaderland en gevallen als slachtoffer der duitsche barbaarsheid, ten gevolge van mishandelingen en gebrek in het concentratiekamp van Gross-Rozen (Duitschland), einde januari 1945.