Het klimaat verandert. Hoe het er precies zal uit zien, is minder duidelijk. Het klimaatadaptatieplan van Oostende biedt daarom handvaten om onze kuststad voor te bereiden op de gevolgen van een steeds warmer wordende wereld met meer extreme weersfenomenen.
Een kwetsbare stad: Hoe goed is Oostende bestand tegen extreme weersfenomenen die de Oostendenaar raken?
Kwetsbaar voor wateroverlast na extreme regenbuien
Het centrum van de stad ligt lager dan zijn omgeving. Na een intense regenbui kan het water niet op een natuurlijke manier afstromen richting de dokken. Ook bij langere regenperiodes treden de waterlopen buiten hun oevers. In Oostende zijn gebouwen langs de Gouweloze kreek gevoelig voor deze rivieroverstromingen.
Geen ruimte voor water
Oostende kent, van alle Vlaamse steden, het meeste overstromingsgevoelige gebouwen. Dat loopt op tot 45% van alle gebouwen. De hoge verhardingsgraad zorgt ervoor dat er te weinig plaats is om het water vast te houden in de waterlopen, oevers en de bodem. Het stroomt over de verharding sneller richting laaggelegen zones. Op die weg zorgt het water voor schade.
Een droge stad treft economische sectoren
De zomermaanden blijven langer droger. De droogteperiodes zullen grote gevolgen hebben voor de beschikbaarheid van water. Sectoren zoals de landbouw, industrie, natuur, energie, chemie, transport, waterproductie, ... worden direct getroffen zonder maatregelen.
Lekkende stad
Oostende verliest grondwater aan een hoog tempo. In Vlaanderen staat Oostende op de tweede plaats. Drainages van landbouwgronden, bemalingen bij bouwwerven, lekkende rioleringen voeren kostbaar grondwater snel af richting zee en halen zo te veel zoet water uit de ondergrond.
Verzilting van de ondergrond
De snelle afvoer van grondwater zorgt ervoor dat de grens tussen zout en zoet water dichterbij het oppervlak komt te liggen. Veel landbouwgewassen, waardevolle natuur en het groen in de parken zijn hier niet tegen opgewassen. De verzilting verkleint de waterbuffer en verhoogt het risico op watertekorten en problemen in de productie van drinkwater.
Een oververhitte stad
In verstedelijkt gebied met veel verharding neemt de opwarming sneller toe en koelt ze in de nacht niet snel genoeg af. Dit stedelijk hitte-eilandeffect zorgt niet alleen voor slapeloze nachten, maar ook voor ernstige gezondheidsproblemen, lagere productiviteit en schade aan infrastructuur. Jonge kinderen en ouderen zijn extra kwetsbaar voor de hittestress. De vergrijzende bevolking stelt Oostende voor een extra grote uitdaging. Naast leeftijd versterkt de sociaal-economische kwetsbaarheid de impact van hittestress. Wijken zoals het Westerkwartier, Centrum en Vuurtorenwijk worden dan ook het hardst getroffen door hittestress.
De zeespiegel schuift op landinwaarts
Bij een stijgende zeespiegel neemt de kans op risicovolle kustoverstroming toe. Opvallend is dat na 2015 de stijging voor het eerst sinds de metingen boven de 4 mm/jaar stijgt en blijft doorzetten tot een stijgingstempo boven de 6 mm/jaar op vandaag. Het Masterplan Kustveiligheid en de Kustvisie komen niet te vroeg om de kustlijn, de Stad en de haven te beschermen tegen de oprukkende zee.
Klimaatadaptatieplan heeft drie oplossingsstrategieën
Waterrobuuste stad
Ruimte voor water. Gecontroleerd water toelaten in tuinen, parken, wegen, speelplaatsen, parkeerterreinen moet wateroverlast vermijden bij zware regenval. Door de slimme inrichting van wegen geven we ruimte aan natuur en water.
Ook met alle maatregelen samen zullen sommige locaties kwetsbaar blijven voor wateroverlast. In die gevallen zijn individuele beschermingsmaatregelen nodig.
Droogtebestendige stad
Oostende laat regenwater infiltreren en houdt grondwater bij. Herstellen van groenblauwe netwerken (bv. Groen Lint) en het natuurlijke (water)systeem (kreken, bodem, graslanden) houdt de stedelijke waterbuffer gezond en levert belangrijke ecosysteemdiensten: regelen van de temperatuur in de stad, waterzuivering, gezonde bodem, luchtkwaliteit, rust, beweging, spontane ontmoeting, gezondheid, sociale verbinding, vastgoedwaarde, enz..
Een hittebestendige stad
Toegang tot (drink)water zorgt voor afkoeling en verkoeling. Natuurlijke schaduw zoals boomkruinen en groenslingers bieden beschutting bij hittedagen. Bouwen met natuur en het verweven van natuur en de Stad creëert aangename verblijfsplekken die cruciaal zijn voor een sociaal inclusieve aanpak van de klimaatuitdaging.
Werken met koppelkansen
Het klimaatadapatieplan vormt de grootste werf van Oostende voor de komende decennia. Straten, pleinen, parken, gebouwen vormen één stadslandschap waarin de voordelen uit het klimaatplan (koelte, waterveiligheid, schone energie, enz.) en stedelijke functies (wonen, leren, verplaatsen, ontmoeten, sporten, recreatie, ondernemen, enz.) samen komen.
Het plan stelt dan ook voor om uitdagingen te stapelen en samen aan te pakken. Dit vraagt creativiteit, verrassende invalshoeken en nieuwe samenwerkingen met een groot aantal stadsmakers en sectoren: openbaar domein, bouwsector, tuinaannemers, landbouw, natuurorganisaties, industrie, toerisme, kennissectoren, projectontwikkelaars, ….
Elke kans grijpen
De klimaatverandering zet door en gevolgen nemen geleidelijk aan intensiteit toe. Om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen zal de stad gezond moeten groeien en elke kans grijpen. Dan is het tij te keren. Hiervoor moeten de oplossingsstrategieën in het klimaatadaptatieplan verder op maat van Oostende worden vertaald. Via pilootprojecten, evaluatie, innoverend praktijkonderzoek, het versterken van de kennissector wordt pad richting klimaatrobuust meer zichtbaar.
Stad Oostende gaat deze uitdaging met groot enthousiasme aan en gaat op zoek naar sterke partnerschappen met haar burgers, scholen, ondernemers, stadsmakers, middenveldorganisaties, kennisinstellingen, zorginstellingen en bezoekers.